تعریف مالیات و انواع مالیات

مالیات یکی از برجسته‌ترین عناصر در جذب منابع مالی دولت‌ها محسوب می‌شود. مالیات دولت را قادر می‌سازد که خدماتی نظیر تعلیم و تربیت، سلامتی، دفاع، خدمات رفاهی و زیربناها را برای شهروندان ارائه کند. همچنین مالیات نقش مهمی در تنظیم بازار و توزیع منصفانه درآمد و ثروت نیز دارد.

افراد و کسب‌وکارها در سطح جهان برای تامین هزینه‌های دولت، مالیات می‌پردازند. در مرکز مشاوره مالیاتی ایران مالیات، توضیحات کلی و مفهومی درباره این موضوع را بررسی کرده‌ایم و در ادامه انواع مالیات را به طور خلاصه معرفی می‌کنیم.

پیشنهاد خرید

کیت تعریف دسته چک

360,000 تومانخرید کنید

مالیات چیست؟

مالیات هزینه‌هایی است که از جوامع مختلف، اجباراً توسط دولت جمع‌آوری می‌شود و امکان ارائه خدماتی را فراهم می‌آورد که به طور معمول و از طریق سازمان‌های بازار آزاد ارائه نمی‌شوند. برای نمونه، می‌توان به پارک‌های دولتی اشاره کرد. از دیدگاه اقتصادی، مالیات واقعاً یک جریان انتقال بخشی از درآمدهای جامعه یا سود فعالیت‌های تجاری و اقتصادی به دولت است، که می‌تواند منجر به افزایش یا کاهش رفاه اقتصادی شود.

هدف دیگر از جمع‌آوری مالیات، حفظ استحکام ارز، بیان سیاست‌های عمومی در مورد توزیع ثروت، کمک به صنایع خاص و یا سیستم‌های آموزشی، جمعیت‌ها یا جداسازی هزینه‌های بعضی از مزایا مانند بزرگراه‌ها یا تامین اجتماعی است. یکی از اصلی‌ترین طبقه‌بندی‌های مالیاتی در ساختار بودجه کشور و همچنین در آمارهای دولتی در سطح بین‌المللی، تقسیم آن به دو دسته مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم است.

نرخ مالیات توسط دولت‌ها مشخص می‌شود. این نرخ مبلغی است که یک شرکت یا یک فرد باید آن را در زمان قانونی پرداخت کند. نرخ مالیات بر اساس اطلاعات و جزئیات دقیق تعیین می‌شود و نمی‌توان مبلغ ثابتی را برای آن در نظر گرفت.

انواع مالیات در ایران ؛ چند نوع مالیات داریم؟

همانطور که اشاره شد، در ادبیات مالیاتی عمومی، مالیات‌ بر اساس اینکه چه کسی هزینه آن را پرداخت می‌کند، به دو گروه مالیات‌های مستقیم و مالیات غیر مستقیم طبقه‌بندی می‌شوند.

مالیات مستقیم

یکی از ویژگی‌های مالیات مستقیم، شناخته شدن نام، مشخصات و منبع مالیاتی برای سازمان مالیاتی است و به طور مستقیم از اشخاص مشمول دریافت می‌شود و در واقع، مالیات‌دهنده و پرداخت‌کننده مالیات یک فرد هستند.

به عنوان نمونه، می‌توان به مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد اشاره کرد. برای مثال، اگر شما یک فروشگاه آنلاین داشته باشید، فرم تشخیص مالیات، مستقیماً به نام شما صادر می‌شود. مالیات بر دارایی مالیاتی است که بر دارایی‌های اشخاص و شرکت‌ها محاسبه می‌شود و مالیات بر درآمد نیز بر اساس سود فعالیت اقتصادی محاسبه می‌شود. انواع مالیات مستقیم عبارتست از:

• مالیات بر دارایی: مالیات‌های مستقیمی که به دارایی افراد مربوط می‌شوند، از انواع مختلفی برخوردارند. بر این اساس، همه اشخاصی که دارای املاک و اموالی هستند، باید مالیات پرداخت کنند.
• مالیات بر ارث: مالیات بر ارث نیز یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که به دارایی پیش‌یافته از فرد فوت‌شده مربوط می‌شود. قبل از انتقال ارث، بنا به سهم وراث و میزان نسبت خویشاوندی آنان، باید با توجه به نرخ‌های مشخص شده در قانون و با در نظر گرفتن معافیت‌هایی مالیات پرداخت شود. در نتیجه، اگر وراث تصمیم به تقسیم ارث بگیرند، ابتدا باید مالیات مربوطه را پرداخت نمایند.
• مالیات حق تمبر: حق تمبر نیز یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که با چسباندن تمبر بر اوراق و مدارک جهت رسمیت و اعتبار بخشیدن به آن‌ها اجرا می‌شود. بنابراین، افرادی که قصد دریافت برخی از اسناد و اوراق و مدارک را دارند، باید این نوع مالیات را پرداخت کنند.
• مالیات بر خانه، باغ ویلاهای لوکس: در سال 1401، واحدهای مسکونی و باغ ویلاهایی که ارزش عرضه و اعیان آن‌ها بیش از یکصد و پنجاه میلیارد (150،000،000،000) ریال باشد، مازاد بر این مبلغ به اندازه 2 در هزار مشمول مالیات هستند.
• مالیات بر درآمد: این نوع مالیات، یکی از مهم‌ترین منابع تامین مالی بودجه دولت است که درآمد افراد و شرکت‌ها را مشمول پرداخت مالیات می‌کند. این مالیات اکثرا به روش درصدی از سود فعالیت دریافت می‌شود. مالیات بر درآمد دارای انواع مختلفی از جمله مالیات بر درآمد املاک و مستغلات، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل و مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی است.
• مالیات بر درآمد املاکی‌ها: مالیات املاک یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که درآمدهای حاصل از املاک و مستغلات آن را شامل می‌شود. این مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، مالیات نقل و انتقال املاک، مالیات سرقفلی و مالیات حاصل از ساخت و فروش املاک نوساز را شامل می‌شود.
• مالیات بر خانه‌های خالی: این نوع از مالیات مستقیم، به خانه‌های مسکونی خالی از سکنه تعلق می‌گیرد و قانون گذار با وضع این قانون، قصد تنظیم بازار مسکن را داشته است. براساس قانون، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای زیر یکصد هزار نفر جمعیت که در هر سال مالیاتی، در مجموع بیش از 120 روز ساکن یا کاربر نداشته باشند به عنوان خانه خالی شناسایی می‌شوند و باید مالیات بدهند.

مالیات غیر‌مستقیم

مالیات غیرمستقیم، نوعی مالیات است که از کلیت شهروندان پرداخت می‌گردد و به‌طور مستقیم قابل رویت نیست. در این مدل مالیاتی، هزینه‌هایی به نام مالیات از مصرف‌کننده روی اکثر کالاها و خدمات دریافت می‌شود و به آن مالیات غیر مستقیم می‌گویند. انواع مالیات غیر مستقیم عبارتست از:

• مالیات بر واردات و عوارض گمرکی: این نوع مالیات بیشتر با هدف تقویت صنایع داخلی اعمال می‌شود و درصدی از قیمت صادرات و واردات به عنوان حقوق و عوارض گمرکی محاسبه می‌گردد. این نوع مالیات ممکن است بر اساس قیمت و ارزش کالاها یا بر اساس ویژگی‌ها و مشخصات آن‌ها (مانند حجم، وزن و غیره) تعیین و دریافت شود.
• مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات: مالیات بر مصرف، به طور ساده، مالیاتی است که به خرید کالا و یا دریافت خدمات تعلق می‌گیرد و مصرف‌کنندگان کالاهای خاص هنگام خرید کالا موظف به پرداخت آن هستند. فرآیند این نوع مالیات به گونه‌ای است که هر چه میزان مصرف بالاتر باشد، مالیات پرداختی برای کالا نیز بیشتر است. مانند مالیات بر مصرف بنزین، سیگار و غیره.
• مالیات بر ارزش افزوده: مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیر مستقیم بر مصرف است که به طور غیر انباشته از فرایند تولید، توزیع و فروش یک کالا یا خدمت دریافت می شود. مالیات بر ارزش افزوده در چند مرحله تولید، واردات و توزیع کالا و خدمات اخذ می‌شود. در واقع در هر مرحله از فعالیت اقتصادی آن مرحله، مالیات دریافت می‌شود و در نهایت مصرف‌کنندگان هزینه نهایی را پرداخت می‌کنند.

سیاست مالی چیست؟

“سیاست مالی” به عنوان یک مفهوم اقتصادی، رویکردی است که دولت‌ها با استفاده از آن، سطح هزینه‌ها و نرخ مالیات را برای کنترل و تأثیرگذاری بر اقتصاد یک کشور تعیین می‌کنند. سیاست مالی به همراه “سیاست پولی”  که شامل تغییر در میزان عرضه پول و نقدینگی در کشور است، به عنوان روش‌های متفاوتی برای هدایت به سوی اهداف اقتصادی یک کشور استفاده می‌شوند.

قبل از “بحران بزرگ” که از 29 اکتبر 1929 میلادی تا زمانی که آمریکا وارد جنگ جهانی دوم شد، در حال رخ دادن بود، دولت از رویکرد بازار آزاد برای مدیریت اقتصاد استفاده می‌کرد. پس از جنگ جهانی دوم، مشخص شد که برای رفع بیکاری، چرخه‌های تجاری، تورم و ارزش پول، به مداخله بیشتر دولت در اقتصاد احتیاج است. در واقع، با استفاده از ترکیبی از سیاست‌های پولی و مالی، دولت‌ها می‌توانند پدیده‌های اقتصادی را کنترل کنند.

چه کسانی مشمول پرداخت مالیات هستند؟

برخی از افراد یا شرکت‌ها ممکن است در برابر برخی از مالیات‌ها مشمول باشند، که این بستگی به نوع مالیات و قوانین مربوط به آن دارد. برای نمونه، مالیات بر درآمد عموما فقط برای افرادی که درآمد خاصی یا درآمد ناخالص تعدیل شده را کسب کرده‌اند، اعمال می‌شود. مالیات بر شرکت‌ها ممکن است فقط شرکت‌هایی را شامل شود که در یک منطقه مشخص تجارت می‌کنند یا برای انجام تجارت در یک کشور خاص ثبت شده‌اند. برای مثال، این گروه‌ها در ایران مشمول مالیات هستند:

1. کلیه اشخاصی که دارای املاک و اموال در ایران هستند.
2. کلیه افراد مقیم ایران که درآمد دارند.
3. اشخاص غیرایرانی که در ایران درآمدی کسب می‌کنند.
4. ایرانی‌های مقیم خارج از ایران که در ایران درآمد به دست می‌آورند.
5. افرادی که کالا از خارج از ایران وارد می‌کنند.

هر مالیات قوانین مربوط به خود را دارد و برای درک جزئیات و شرایط این مالیات‌ها باید قوانین هر یک را به صورت جداگانه مطالعه کرد.

چه کسانی معاف از پرداخت مالیات هستند؟

 در بسیاری از کشورها، دولت برای حمایت از برخی از اقشار، آنها را به طور دائم یا موقت از پرداخت مالیات معاف می‌کند. برای مثال، این گروه‌ها در ایران معاف از پرداخت مالیات هستند:

1. کمپانی‌های تعاونی روستایی، عشایری و کشاورزی
2. بعضی از اقتصاددانان در مناطق آزاد تجاری و صنعتی
3. برندگان جایزه یا سود سپرده بانکی
4. موسسه‌هایی که به افراد معلول کمک می‌کنند
5. فعالان در حوزه آموزش، تربیت و ورزش
6. بعضی از فعالان فرهنگی

این گروه‌ها مشمول قانون هستند، اما از پرداخت مالیات معاف شده‌اند؛ در نتیجه، آن‌ها مشابه افرادی هستند که خارج از پوشش قانون قرار دارند.

جمع بندی

در این مطلب تلاش کردیم تا به سوالات مالیات چیست و چه انواعی دارد توضیح دهیم. متوجه شدیم که مالیات در حقیقت یک نوع پرداختی است که دولت از شهروندان و شرکت‌ها دریافت می‌کند تا هزینه‌های عمومی مثل آموزش، بهداشت، دفاع و زیربناها را تأمین کند. مالیات می‌تواند به شیوه‌های متنوعی منطبق شود، مانند مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر سود، مالیات بر املاک و غیره.

هر کشور بر اساس سیستم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود، قانون و نرخ‌های مالیاتی متغیری دارد. آگاهی از مباحث مالیاتی، دیدن آموزش حسابداری مالیاتی، شناخت قوانین، مقررات و بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی و آگاهی پرداخت کنندگان مالیات از مباحث مالیاتی، می‌تواند به جلوگیری از فساد و تضییع حقوق آنان کمک کند.

سوالات متداول

اگر مالیات ندهیم چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر شخصی مالیات تشخیصی خود را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نکند، سازمان مالیاتی در طی مراحل قانونی، حکم توقیف دارایی‌های فرد را صادر می‌کند و از دارایی‌های فرد مالیات را کسر می‌کند.